مقدمه
از زمان بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در تابستان 2021، وضعیت حقوق بشر در این کشور به‌ویژه برای زنان و دختران به‌شدت تغییر کرده است. یکی از مهم‌ترین تصمیمات طالبان پس از تسلط بر افغانستان، اعمال محدودیت‌های شدید بر دسترسی دختران به آموزش بوده است. در آستانه شروع سال تحصیلی 2022، طالبان اعلام کردند که تمامی مدارس ابتدایی و متوسطه دخترانه در مناطق تحت کنترل آنان بسته خواهند شد. اما این محدودیت‌ها فقط به مدارس ابتدایی و متوسطه محدود نشد و به تدریج به دیگر نهادهای آموزشی نیز گسترش یافت.
بسته شدن انستیتوت‌ها و پیامدهای آن، پس از بسته شدن مدارس دخترانه در بسیاری از مناطق افغانستان، طالبان به تدریج دیگر مراکز آموزشی مانند انستیتوت‌ها، دانشگاه‌ها و مدارس عالی را نیز از دسترس دختران خارج کردند. این اقدام‌ها نه‌تنها حقوق آموزشی دختران را نقض می‌کند، بلکه به آینده‌ی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی زنان افغانستان آسیب‌های جدی وارد کرده است. بسته شدن انستیتوت‌ها و مراکز آموزشی به معنای از بین بردن فرصت‌های برابر برای رشد و توسعه دختران در افغانستان است.دلایل بسته شدن انستیتوت‌ها، طالبان استدلال کرده‌اند که طبق تفسیر خود از شریعت اسلامی، آموزش مختلط و حضور زنان در محیط‌های آموزشی مختلط، مغایر با ارزش‌های اسلامی است. این گروه همچنین به محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی در کشور اشاره کرده و اعلام کرده است که دختران باید تنها در شرایط خاصی آموزش ببینند. علاوه بر این، طالبان گفته‌اند که تا زمانی که شرایط لازم برای ارائه آموزش مطابق با اصول شریعت فراهم نشود، مدارس دخترانه و انستیتوت‌ها به روی دختران باز نخواهند شد.
پیامدهای بسته شدن انستیتوت‌ها
1. نقص حقوق انسانی: بسته شدن مراکز آموزشی به‌ویژه برای دختران، نقض بارز حقوق انسانی و به‌ویژه حق آموزش است. طبق منشور حقوق بشر سازمان ملل، همه افراد، بدون توجه به جنسیت، باید از حق دسترسی به آموزش بهره‌مند باشند.
2. اثر بر توسعه اقتصادی: ناتوانی دختران در دریافت آموزش، به‌ویژه آموزش‌های تخصصی و حرفه‌ای، مانع از پیشرفت اقتصادی افغانستان خواهد شد. نبود زنان تحصیلکرده در بازار کار، باعث کاهش کارایی اقتصادی و بهره‌وری جامعه خواهد شد.
3. تقویت تبعیض جنسیتی: بسته شدن انستیتوت‌ها و محدودیت‌های آموزشی، بر نابرابری‌های جنسیتی موجود در افغانستان افزوده و تصویری منفی از جایگاه زنان در جامعه ارائه می‌دهد. این اقدام‌ها باعث تشدید نقش‌های سنتی و محدود کردن فرصت‌های اجتماعی و اقتصادی زنان خواهد شد.
4. آینده نسل‌های آینده: بسته بودن مراکز آموزشی و محدودیت‌های تحصیلی برای دختران به‌طور مستقیم بر نسل‌های آینده تأثیر می‌گذارد. دختران بدون آموزش مناسب قادر به ایفای نقش‌های کلیدی در جامعه و خانواده خود نخواهند بود و این امر به ایجاد چرخه‌ای از فقر و بی‌سوادی در نسل‌های آینده منجر می‌شود.واکنش‌های بین‌المللیدر سطح جهانی، بسته شدن مدارس و انستیتوت‌ها به روی دختران با واکنش‌های گسترده‌ای روبه‌رو شده است. سازمان‌های حقوق بشری، دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی همچون سازمان ملل متحد به‌شدت این اقدام طالبان را محکوم کرده و خواستار دسترسی برابر دختران به آموزش شدند. برخی کشورها نیز به‌ویژه در زمینه کمک‌های مالی، اعلام کرده‌اند که تا زمانی که حقوق دختران افغانستان به‌طور کامل رعایت نشود، حمایت‌های مالی و اقتصادی از افغانستان را محدود خواهند کرد.نتیجه‌گیریبسته شدن انستیتوت‌ها و مدارس دخترانه در افغانستان نه‌تنها نقض حقوق بشر است، بلکه در راستای تقویت تبعیض‌های جنسیتی و تضعیف توانمندی‌های اجتماعی و اقتصادی زنان افغانستان قرار دارد. دسترسی به آموزش برای دختران باید از اولویت‌های کلیدی دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی باشد. برای آینده‌ای روشن و پایدار برای افغانستان، ضروری است که طالبان به حقوق دختران احترام بگذارند و امکانات آموزشی برابر را برای تمامی افراد جامعه فراهم کنند.